Wat is installatietechniek?

Installatietechniek is een van de grootste branches in Nederland. Toch is het voor veel mensen onduidelijk wat installatietechniek precies inhoudt. Dat is zonde, want het is een prachtig vak met veel variatie. Bovendien heb je misschien wel zonder dat je het weet, dagelijks met installatietechniek te maken.

In dit artikel lees je wat installatietechniek is, wat een installatiemonteur doet en wat het zo leuk maakt. Alles op een heldere manier en met duidelijke voorbeelden.

Een overzicht van de onderwerpen in dit artikel.

• Dé installatie;
• W-installatie vs E-installatie
• Wat doet een installatiemonteur?
• Wat zijn de kansen op de arbeidsmarkt?
• Welke opleiding heb je nodig in de installatietechniek?
• Wat maakt de installatietechniek leuk?

Dé installatie

Eigenlijk zegt de naam het al. In de installatietechniek draait alles om dé installatie. Dit is het technische systeem dat met een gebouw, huis of kantoor is geïntegreerd en bestaat uit een combinatie van aan elkaar gekoppelde onderdelen. Er zijn heel veel verschillende installaties die elkaar ook nog eens overlappen. Juist dat maakt het zo lastig te definiëren.

Neem als voorbeeld je eigen woning.

De meeste huizen bestaan uit beton, gemetselde muren, kozijnen, glas en dakpannen. Maar in het huis zelf zijn diverse installaties aangebracht waar je dagelijks mee te maken hebt. Denk bijvoorbeeld aan het waterleidingnet.

De waterleiding komt op een centraal punt je woning binnen en vertakt zich naar verschillende gebruikers in het huis zoals de wastafels, de keuken, wc, badkamer en naar de wasmachine. Alles wat erin komt, moet er ook weer uit. Daarom heeft jouw woning ook een afvoersysteem met PVC buizen dat al het afvalwater opvangt en afvoert naar het openbare riool. De combinatie van deze twee leidingnetten noemen we een sanitaire installatie.

Vaak worden installaties gecombineerd, denk bijvoorbeeld aan een cv-installatie. Dat bestaat uit een leidingnet met verwarmingsbuizen, radiatoren en een cv-ketel. Tegenwoordig is dat bijna altijd een combiketel die naast verwarming ook voor warm water zorgt en in verbinding staat met de sanitaire installatie.

W-installatie vs E-installatie

De hierboven genoemde installaties zijn typische W-installaties, oftewel werktuigkundige installaties. Daarnaast vinden we de zogenaamde E-installatie, oftewel de elektrotechnische installatie.

Wederom nemen we als voorbeeld je eigen woning. Alle leidingen die van je meterkast naar de wandcontactdozen en verlichtingspunten lopen vallen onder de elektrotechnische installatie. Maar denk ook aan het internet, dat is weer een aparte E-installatie. Of het alarm en de daarbij horende sensoren.

Elektrotechniek zit ook verweven in de W-installaties. Een circulatiepomp in het cv-systeem heeft een bepaalde bedrading en loopt op spanning. Zo zie je maar dat deze twee disciplines elkaar overlappen.

W-installaties

• Koeltechniek
• Luchtbehandeling
• Verwarming
• Sanitair
• Gas
• Sprinkler installatie

E-installaties

• Spanningsleidingen
• Verlichtingsinstallatie
• Beveiligingsinstallatie
• Communicatie
• ICT-installatie
• Domotica

En dan hebben we het alleen nog maar over een ‘simpele’ woning. Wat denk je als we de boel eens opschalen?

Een flatgebouw, kantoor of winkel?

Er zijn gebouwen met een speciale functie zoals een restaurant, boerderij of ziekenhuis. De installaties in deze gebouwen zijn een stuk uitgebreider en complexer en vragen om een gespecialiseerde installateur met kennis in een bepaald vakgebied.

Lees ook deze blog over de meest voorkomende beroepen in de installatietechniek.

Wat doet een installatiemonteur?

Dat ligt er maar net aan welk systeem de monteur gaat installeren aangezien er zoveel verschillende installaties zijn.

Toch zul je zien dat ze in de basis best veel op elkaar lijken.

Neem bijvoorbeeld de waterleiding. In wezen verschilt die niet zo heel veel van een cv-leiding. Maar ook een afvoerleiding of zelfs een luchtkanaal is in essentie hetzelfde; ze zijn allemaal hol en rond, en transporteren een medium.

Wat dat betreft kun je in iedere installatie een rode lijn ontdekken. Elke installatie bestaat uit een opwekker en een stel afnemers die met elkaar verbonden zijn door middel van een leidingnet dat een medium transporteert.

Een cv-ketel is de opwekker, de radiatoren zijn de afnemers en het leidingnet transporteert water als energiedrager.

Een luchtbehandelingskast is de opwekker, de roosters in verschillende ruimtes zijn de afnemers. Het kanaalwerk transporteert lucht dat fungeert als energiedrager.

Een koelmachine is de opwekker. Een koelblok in de luchtbehandelingskast is een van de afnemers. Het leidingnet transporteert water als energiedrager.

En ga zo maar door.

Een meterkast is de opwekker. De wandcontactdozen zijn de afnemers. De koperen leidingen transporteren spanning waarin het koper fungeert als energiedrager.

Je ziet het steeds terugkomen:

• Opwekker;
• Afnemer;
• Leidingnet.

Heel plat gezegd zal het grootste gedeelte van je werkzaamheden als installatiemonteur bestaan uit het verbinden van de opwekker met de verschillende afnemers.

De meeste installatiemonteurs zijn allround genoeg en monteren verschillende systemen. Iemand die een cv-systeem monteert, kan over het algemeen ook een waterleiding installeren.

Het verschil zit hem dus veel meer in het type installatie. Heb je te maken met een W-installatie of een E-installatie?

Het verbinden van afnemer en opwekkers is wat simplistisch verwoord. In de praktijk heeft een installatiemonteur te maken met verschillende methodes en materialen.

Afvoerleidingen zijn van PVC, worden gelijmd en liggen op afschot. Water- en cv-leidingen liggen op een rol, zijn van koper of staal en worden gebogen, gelast of met koppelingen aan elkaar verbonden. Hierbij let de installatiemonteur goed op dat er geen luchtzakken ontstaan. Op het pad van opwekker naar afnemer kom je genoeg uitdagingen tegen, zoals brandwerende doorvoeringen en andere obstakels.

Soms worden leidingen in het zicht gemonteerd, deze moeten op gelijke afstand van elkaar lopen en zijn strak gebeugeld en gebogen. Alleen een bekwaam installateur die zijn vak verstaat kan dit vakwerk leveren.

Installatiemonteur is niet zomaar een vak, het is een ambacht.

Wat zijn de kansen op de arbeidsmarkt?

Installatiemonteur is een technisch beroep en momenteel heerst er een schreeuwend tekort aan technisch personeel. Zoeken we op de site van het UVW naar kansrijke beroepen dan zien we onder het kopje installatie:

Middelbaar beroepsniveau/ gespecialiseerd vakmanschap

• Grond- en kabelwerkers, leidingleggers datacommunicatie;
• Monteurs/ leidingleggers gas en water;
• Monteurs elektriciteitsnetten;
• Monteurs telecommunicatiesystemen, glasvezelmonteurs;
• Loodgieters/ monteurs gas, water, sanitair, verwarming (incl. warmtepompen);
• Elektriciens, monteurs elektrische installaties (incl. zonnepanelen);
• Installateurs/ monteurs luchtbehandeling, ventilatie en koeltechniek;
• Liftmonteurs;
• Monteurs beveiligingsinstallaties;
• Medewerkers technische dienst elektrotechnisch;
• Meet- en regeltechnici, monteurs meet- en regeltechniek;
• Tekenaars, werkvoorbereiders, calculatoren installatie- en elektrotechniek.

Hoger/ wetenschappelijk beroepsniveau

• Controleurs/ inspecteurs elektrische installaties;
• Ontwerpers elektronica en elektrotechnische installaties;
• Projectleiders installatie- en elektrotechniek;
• Telecom engineers.

Dit zijn allemaal beroepen die vallen onder W-installaties en E-installaties. Volgens de site werk.nl staan er op het moment van schrijven meer dan 8000 vacatures open met een specifieke vraag naar installatiemonteurs.

Greep uit de openstaande vacatures, bron: werk.nl

Welke opleiding heb je nodig in de installatietechniek?

In de lijst van kansrijke beroepen hierboven zie je het al terugkomen. De meeste beroepen in de installatietechniek zijn op mbo-niveau en hbo-niveau.

Dat betekent niet dat elke beginnend pijpfitter gelijk een vierjarige mbo-opleiding heeft afgerond. Het mbo-onderwijs is namelijk opgedeeld in verschillende niveaus.

MBO-niveau 2

Ben je net begonnen in de installatietechniek en weet je er eigenlijk nog niets vanaf, dan begin je vaak als assistent monteur. Als maatje van een ervaren monteur leer je de kneepjes van het vak. Daar hoort een opleiding/ cursus op mbo-niveau 2 bij. Deze opleidingen zijn praktijkgericht en focussen voornamelijk op materiaal- en gereedschapskennis en de hoofdcomponenten van de installatie.

MBO-niveau 3

Ga je een stapje verder dan kom je op mbo-niveau 3. Ook dit is voornamelijk een praktijkgerichte training, maar het aandeel theorie wordt al wat groter. Je leert waarom bepaalde componenten in een installatie zitten en gaat aan de slag met (kleine) berekeningen. De mensen op dit niveau zijn vaak al zelfstandig monteurs.

MBO-niveau 4

Dan komt mbo-niveau 4. Iedereen die een reguliere mbo-opleiding van vier jaar heeft afgerond zit op dit niveau. Hier ligt de focus vooral op theoretische zaken. Je doorgrondt de installatie, weet precies welke onderdelen er in zitten en kunt deze ook berekenen. Toch verlies je het praktijkgedeelte niet uit het oog. Alle berekeningen die je maakt hebben een directe connectie met de onderdelen en componenten uit de installatie.

HBO-niveau

Op hbo-niveau duik je veel meer de diepte in. Je leert waarom processen zo werken als ze werken. Welke natuurkundige principes hier van kracht zijn en welke wiskunde je daarop moet toepassen. Op het HBO leer je analytisch denken en vaak zie je de connectie met de praktijk niet direct terug.

Bovenstaand opleidingsoverzicht dient alleen ter indicatie. Het is niet zo dat iedereen op mbo-niveau 2 begint en op hbo-niveau eindigt, dat hoeft ook helemaal niet. Bovendien zijn er nog tal van cursussen waarin je een bepaalde discipline uitdiept zodat je die volledig beheerst.

Denk aan cursussen die helemaal gericht zijn op een specifiek onderdeel uit de installatietechniek zoals koeltechniek, maar ook klimaattechniek of juist elektrotechniek voor w-installateurs. Het kan zelfs nog specifieker met een training gericht op een bepaalde lastechniek of solderen.

Zoals je merkt is de installatietechniek een brede branche. Met deze cursussen en trainingen specialiseer je jezelf in een bepaalde discipline.

Zij-instromers

Speciale aandacht voor zij-instromers want met de krapte op de arbeidsmarkt en de vele ontslagen in andere sectoren zijn er veel mensen die vanuit een andere branche de installatietechniek in stromen. Val je onder deze groep dan heb je vaak al een redelijke carrière achter de rug in een andere beroepsgroep en moet je alles opnieuw leren. Het is belangrijk dat je zo snel mogelijk op niveau komt en in een versneld tempo de verloren jaren inhaalt.

Dit kan door middel van een Bootcamp. Een Bootcamp is een zeer intensieve training waarin je binnen een maand tijd wordt opgeleid tot bijvoorbeeld koelmonteur. Natuurlijk heb je in een maand tijd niet dezelfde ervaring als iemand die al vier jaar bezig is. Maar met een goede instelling en een boost aan kennis uit de Bootcamp kom je al een heel eind.

Rekenen

Tot slot nog een opmerking over rekenen en wiskunde. Het maakt niet uit op welk niveau je zit binnen de installatietechniek, rekenen en wiskunde maken deel uit van je dagelijkse werkzaamheden. Van een monteur die opmeet hoe groot een leidingstuk is, tot een calculator die een regelklep berekent en een engineer op de R&D afdeling die uitzoekt hoe een installatie nog efficiënter kan draaien. Elk niveau heeft zijn eigen moeilijkheidsgraad, maar wees ervan bewust dat je in elk segment wiskunde tegenkomt.

Wat maakt de installatietechniek leuk?

Juist omdat de installatietechniek zo veelzijdig is zijn er heel veel dingen om van te houden. Installatiemonteur is een gevarieerd beroep waarbij je steeds weer op een ander project werkt met vaak een nieuwe locatie. De frequentie waarin dat wisselt ligt geheel aan het bedrijf waar je werkt.

Als werknemer van een kleine installateur werk je soms dagelijks op een andere locatie. De ene dag hang je bijvoorbeeld een ketel op in een woning bij mensen thuis. Als je geluk hebt bakt de vrouw des huizes nog een frikandelletje voor je tussen de middag.  Een andere keer werk je een week lang aan de uitbreiding van een verwarmingssysteem in een woning die wordt verbouwd.

Maar je kunt ook bij een grote installateur aan de slag. Daar installeer je bijvoorbeeld de klimaatinstallatie van een complete flat of kantoorgebouw. Hier werk je voor langere tijd op één project en zie je de installatie onder je handen groeien.

Of het nou om nieuwbouw gaat of renovatie, een installateur is vaak de eerste op het project en de laatste die vertrekt. Zo maak je alle fases van een bouwproject mee.

En nou heb ik het alleen maar over de monteur. In de installatietechniek kun je heel veel kanten op. Ben je liever op één locatie dan is tekenaar, werkvoorbereider of project engineer misschien wel wat voor jou. Af en toe bezoek je de projectlocatie, maar voor het grootste gedeelte werk je op kantoor bij het installatiebedrijf waar je materialen bestelt, berekeningen maakt of in een computerprogramma de installatie tekent.

Misschien ga je wel aan de slag als onderhoudsmonteur, want een gemonteerde installatie betekent nog niet het einde van het project. Elk systeem heeft onderhoud nodig en vooral bij grote systemen heb je daar een dagtaak aan.

Je kunt dus heel veel kanten op, misschien begin je wel als monteur en eindig je als projectleider of inbedrijfsteller.

Wat je ook kiest, de kennis die je opdoet in de installatietechniek vergroot je algemene kennis van de wereld. Installatietechniek is gebaseerd op natuurkundige principes zoals stromingsleer, warmteleer en de wetten van druk en drukverschil. In de meeste opleidingen en cursussen zijn dit toegepaste principes met een direct verband tot de installatietechniek.

Dat neemt niet weg dat je juist door deze kennis een beter beeld krijgt van heel veel andere dingen in het leven. Zoals de vorming van een hogedrukgebied op de weerkaart en de condensdruppels op een koud glas bier.

Ben je enthousiast geworden en wil je graag meer weten over installatietechniek en welke opleiding het beste is, voor jou of je personeel?

Neem dan contact met ons op, wij helpen je graag verder.